Piano Biënnale

Waar musici samenspelen, ontstaan nieuwe ideeën. Als er érgens levendig wordt samengespeeld, dan is het in de Brandenburgse concerten van J.S. Bach. In een van die concerten besloot Bach het klavecimbel uit zijn vertrouwde begeleidende rol te halen. Hij gaf het instrument voor het eerst in de historie een lange virtuoze cadens. Het werd de geboorte van het allereerste pianoconcert en de basis voor het solopianoconcert zoals wij het nu kennen.

De Piano Biënnale opende met het oudste en het nieuwste pianoconcert. Tussen die twee werken werd natuurlijk ongelofelijk veel spannende muziek geschreven voor ons favoriete instrument, waarmee we nog een hele Biënnale vooruit kunnen.

‘Nikola Meeuwsen kenmerkt zich door zijn kraakheldere muzikale denken; in zijn spel vallen stilte en beweging briljant samen. Zijn gedachtegang is pure poëzie. Hij lijkt de tijd stil te zetten en heeft een fenomenaal gevoel voor timing. Met zijn spel geeft hij een inkijkje in zijn ziel.’ Dat schreef de jury van de Grachtenfestivalprijs over Nikola Meeuwsen. Terecht dat NRC hem daarom ‘een talent om in de gaten te houden’ noemt. Hij speelt een van de belangrijkste pianowerken van de romantiek. Schumann droeg zijn Fantasie op aan pianogrootheid Franz Liszt, die niet alleen heel vereerd was, maar destijds ook een van de weinigen die het veeleisende werk in de vingers kreeg.

We zijn in de 19e eeuw. Clara Schumann is een leeuwin op het klavier en heeft een indrukwekkende carrière als solopianist. Met haar meesterlijke spel toert ze door Europa en zorgt en passant voor het ontstaan van het pianorecital zoals we dat nu kennen. Ze componeert ook graag, maar wordt al vroeg in haar leven tegengehouden door haar man. Wie weet wat er anders nog meer ontstaan was…

Wie zijn de pianisten die deze week op het podium staan? Meestal krijg je bij concerten alleen de biografie van musici te lezen: vaak weinig zeggende opsommingen van waar ze studeerden, welke prijzen ze in de wacht sleepten en bij welk orkest ze hebben gesoleerd. Vanavond doen we dat anders. Samen met het team van de razend populaire podcastshow Echt Gebeurd, krijgen we onder leiding van cabaretier Micha Wertheim méér te weten over de personen op de pianokruk, onder de titel Een Lang Verhaal kort. Verwacht een informele, gezellige en interactieve improv-avond met verrassende verhalen – én ook improv-pianomuziek.

Aidan Mikdad is zo’n talent van de buitencategorie. In 2013, hij was elf, won hij het Koninklijk Concertgebouw Concours. Inmiddels, wonderkind-af en met hele bulk prijzen op zak, speelt hij op al die gewilde podia. Dit najaar viel hij in Amare Den Haag in voor een zieke Arcadi Volodos, die de tweede helft van zijn concert niet meer kon spelen. Stormachtige bijval van het publiek volgde. Ondertussen studeert hij nog gewoon aan het Royal Academy of Music in Londen – hij is immers pas 20.

In een tijd waarin er van kunstenaars wordt verlangd dat ze zelf naar financiering op zoek gaan en meer en meer als ondernemers optreden, presenteert de Piano Biënnale 2023 twee briljante pianoconcerten die niet alleen muzikaal uitzonderlijk zijn, maar beide ook in hun totstandkoming een bijzonder verhaal vertellen. Het is een verhaal over kunst en geld, over twee grillige persoonlijkheden, Prokofjev en Mozart, die hard met hun opdrachtgevers onderhandelden over de prijs van schoonheid. Twee pianoconcerten die juist door hun wonderlijke ontstaansgeschiedenis vragen oproepen over hoe en waarin de waarde van kunst moet worden uitgedrukt. Ook bij deze twee geniale componisten was brood op de plank namelijk geen vanzelfsprekendheid.

Jeremy Denk is een pianist die we in Nederland zelden te horen krijgen. Je kent hem wellicht van zijn boek Een merkwaardig leven lang klassiek, dat afgelopen zomer uitkwam en een bestseller werd. Hij schrijft net zo meeslepend als hij speelt: ‘a pianist you want to hear no matter what he performs’, zo schrijft New York Times.

Rami Khalifé werd geboren in een Libanese familie die muziek ademde, als zoon van ud-grootmeester Marcel Khalifé – de ud is een Arabische luit. Hij koos voor de piano. Opgeleid door grootmeesters als Abdel Rahman el Bacha aan instituten als de Juilliard School in New York, verkiest Khalifé inmiddels een detour van het gangbare klassieke parcours. Hij zingt, improviseert, produceert dance-ritmes op de vleugel, en wisselt lyriek af met opzwepende ritmes – zoals je de piano nog niet eerder hoorde.

Piano Biënnale heeft de handen ineengeslagen met PianoFest voor een mini-editie van dit festival voor de amateurpianist.

Wil jij als amateurpianist ook in de huid kruipen van een echte concertpianist en optreden in de Grote Zaal van Concertgebouw de Vereeniging in Nijmegen? Tijdens deze editie van PianoFest speel je op een Steinway concertvleugel en kun je je eigen repetoire kiezen: jazz, klassiek, pop, minimal of eigen werk.

Hoe bedenk je muziek? En hoe schrijf je een nieuw liedje eigenlijk op? Stichting In de Knop geeft een workshop Compositie aan kinderen vanaf 8 tot 12 jaar. Onder leiding van pianist Remy Alexander leer je de beginselen van het componeren. En dat niet alleen: het stuk dat je hebt geschreven wordt daarna door meesterpianist Christiaan Kuyvenhoven op het grote concertpodium uitgevoerd! Natuurlijk mag je dat, samen met je ouders, van dichtbij beluisteren: op je stoel, op de kop of misschien zelfs wel op het podium onder de piano.  

Ervaring heb je niet nodig! Tijdens de workshop mag je alle vragen stellen die je maar hebt. 

Lestari Scholtes speelt een concert voor de hele familie. Onderdeel van het programma is de wereldpremière van het stuk dat in de voorafgaande kinderworkshop gecomponeerd is door kinderen van 8-12 jaar, gegeven door Stichting in de Knop.

Tijdens deze Piano Biënnale is er ook aandacht voor de verre oudoom van de piano: het orgel. Al lang voor er maar een voorzichtige contour van het klavecimbel te ontwaren viel, was daar al het orgel –  stevig aan de basis van de klavierfamilie. Het orgel is een nieuwe aanwinst voor Musis. Het instrument uit 1842 verhuisde in 2022 van Museum Arnhem naar de Balkonzaal van de Arnhemse concertzaal. Een ambachtelijk, ‘klein maar fijn’, intiem instrument.

Bedenk van tevoren alvast: wat is mijn favoriete melodie of muzikale lievelingsthema? Wie weet gebruikt Gabriela Montero jouw thema als uitgangspunt voor een van haar piano-improvisaties. 

Wat gebeurt er als je een paperclip op een paar snaren van je piano zet? En wat doet een papiertje? Het is 1938 en John Cage is aan het experimenteren. 

Geen betere manier om je zondag te binnen dan met feestelijke kamermuziek. En er is genoeg kamermuziek waarin een rol is weggelegd voor de piano. De Ierse pianist Finghin Collins zet zich, samen met goede vriend Cédric Tiberghien, aan de vierhandige Hongaarse dansen van Brahms – was je nog niet wakker, dan toch wel na dit vierhandig huzarenstukje!

Christiaan Kuyvenhoven speelt een concert voor de hele familie. Onderdeel van het programma is de wereldpremière van het stuk dat in de voorafgaande kinderworkshop gecomponeerd is door kinderen van 8-12 jaar, gegeven door Stichting in de Knop.

Wie de jeugd heeft, heeft de toekomst. Dat geldt in elk geval voor de drie superjonge toptalenten die je vanmiddag hoort.